O certyfikacie, Direct Trade’zie i relacjach słów kilka. Część I.

Serwus!

Niniejszy tekst jest wstępem do krótkiego cyklu, który mam przyjemność Wam zaprezentować. Cykl ten tyczy się tematu niebanalnego. Ba! Niezwykle dla nas — załogi palarni — istotnego. Zainspirowany nadchodzącą zmianą, której poświęcony będzie kolejny artykuł, postanowiłem pochylić się nad źródłem i sposobem pozyskiwania przez nas kawy— zatem będzie o ludziach i budowaniu relacji.
Relacje nawiązywane od powstania palarni przyświecają idei do której małymi kroczkami, jednak skwapliwie próbujemy dążyć. Mowa tutaj o bezpośrednim zakupie surowca u plantatora, czyli osławionym Direct Trade. Pojęcie to nierzadko jest mylone z nazwą blisko brzmiącego Fair Trade. Czym one się różnią i dlaczego w naszej ofercie nie można znaleźć kaw certyfikowanych znakiem Fair Trade?

Geneza Sprawiedliwego Handlu

Koncepcja Fair Trade zrodziła się w latach 90 ubiegłego wieku jako odpowiedź na kryzys kawowy w 1988 roku. Fair Trade dąży do większej równości w handlu międzynarodowym zgodnie z ekonomiczną ideą Trade not aid, która zakłada, że wolny handel krajów uboższych z krajami rozwiniętymi ma skuteczniejsze dalekosiężne skutki aniżeli doraźna pomoc. Koncepcja bazuje na wizji zapewnienia marginalizowanym producentom i ich pracownikom pewnego źródła utrzymania poprzez oferowanie lepszych warunków handlowych. 
Można wręcz dostrzec pewne podobieństwo między tymi założeniami do nader często eksploatowanego przez rzemieślnicze palarnie określenia „sustainability” (z ang. „zrównoważony rozwój”), który jawi się niejako ich fundament.

Fair Trade — z czym to się je?

Należy wspomnieć o kilku wymaganiach, jakie producenci muszą najpierw spełnić, by certyfikat otrzymać:

– W pierwszej kolejności plantatorzy muszą złożyć wniosek i uiścić opłatę (tj. ok. $0,03/lb),
– Następnie dołączyć do lokalnej spódzielni producentów, a jeśli takowa nie istnieje należy ją powołać (wynika to z założenia, którym podpiera się Fair Trade, iż spółdzielnia ma większą siłę przebicia niż pojedynczy producent),
– Ponadto, uczciwie wynagradzać swoich pracowników,
– I stosować się do standardów dotyczących upraw i stosowanych środków chemicznych.

W ramach uczestnictwa w programie producenci otrzymują:

– Cenę minimalną za kawę objętą ich certyfikatem. W 2011 r. ustalona ona została na podstawie globalnego punktu odniesienia kosztów produkcji i wynosi $1,35 i $1,4 odpowiednio za funt arabiki obrabianej naturalnie i na mokro.
– Premię w wysokości $0,2 za funt, gdy cena rynkowa jest wyższa niż minimalna. „45% premii zainwestowano w rozwój działalności rolników oraz w działania podnoszące efektywność pracy; około 40% przeznaczono na usługi dla członków spółdzielni, takie jak prefinansowanie produkcji, szkolenia itp.”¹.
– Możliwość prefinansowania, czyli spółdzielnia może skupić surowiec od drobnych producentów bez konieczności zaciągania kredytów i opóźniania wpłat, dzięki wpłacie 60% wartości zamawianej kawy przez kupca.

Czy Fair Trade jest rzeczywiście fair?

Niewątpliwie idea stojąca za Fair Trade jest słuszna, a pieniądze trafiające do kooperatyw (co wymaga podkreślenia) odpowiednio wykorzystywane. Jednakże warto zwrócić uwagę na kilka kwestii:

– Długofalowo zyski wynikające z posiadania certyfikatu są niewspółmierne do kosztów ich uzyskania. Często zdarza się, że ekonomiczne korzyści płynące z posiadania certyfikatu są zasadniczo równe składkom członkowskim.
– Złożony łańcuch pośredników łączący docelowego odbiorcę z producentem powoduje, że środki wpłacane przez tego pierwszego (w postaci zawyżonej ceny za paczkę/filiżankę kawy) niejako rozchodzą się po kościach, czyli po pośredniczących ogniwach łańcucha i nie docierają do jego końca — tam, gdzie są najbardziej potrzebne. 
– Z konsumenckiego punktu widzenia istotnym elementem jest certyfikowanie tylko konkretnych produktów przez plantatorów. Jeśli cena kawy lepszej jakościowo przewyższa gwarantowaną cenę minimalną Ci decydują się ją sprzedawać bez certyfikatu, gdyż mogą tym samym uzyskać za nią lepsze pieniądze.

Chcąc mieć realny wpływ, a przy tym pełen wgląd w środki którymi finansujemy surowiec, coraz większą część wypalanych kaw skupujemy bezpośrednio u plantatora. Tym samym mamy pewność, że wyższa cena ma rzeczywiste odzwierciedlenie w dofinansowywaniu producenta, jak i również jego pracowników najemnych — nie tylko pozwala im się utrzymać i pokryć koszty produkcji, ale i umożliwia rozwój przy eksperymentalnych metodach obróbki, czy zasadzaniu nowych odmian botanicznych.

Głodnych wiedzy odsyłam do dwóch artykułów naukowych rozprawiających się z certyfikacją Fair Trade i efektami jakimi za sobą niesie:

„Fair Trade and Free Entry: Can a Disequilibrium Market Serve as a Development Tool?”

„The Effects of Fair Trade Certification: Evidence From Coffee Producers in Costa Rica”

¹ (żródło: https://www.fairtrade.org.pl/aktualnosc/25-faktow-z-okazji-25-lat-systemu-fairtrade/)